Door Jeroen Bootsman - Het dagboek van Anne Frank is een van de meest verkochte boeken ter wereld. En ook een van de meest verfilmde. De teller staat nu op een stuk of twintig speelfilms en televisieseries. En daar zijn de vele toneelbewerkingen, hoorspelen en allerlei van Het Achterhuis afgeleide dramaproducties (zoals over Miep Gies, die de onderduikers gedurende twee jaar lang bijstond met voedsel, spullen en morele steun en over Annes hartsvriendin Hanneli Goslar) nog niet eens bij opgeteld.

De tekst gaat hieronder verder.

De holocaust

Zo onderhand is Annes verhaal wel zo’n beetje verteld, zou je denken. Elke nieuwe film of serie zou makkelijk beschouwd kunnen worden als een zoveelste poging een graantje mee te pikken van Annes hartverscheurende laatste levensjaren. Maar als onderzoeken uitwijzen dat zoveel jongeren geen enkel besef hebben van de holocaust of daar in het gunstigste geval een verwrongen beeld van hebben, kan het wellicht geen kwaad om nieuwe producties rond het beroemdste slachtoffer van de holocaust te maken. Temeer daar Anne een leeftijdsgenoot van de jongeren van nu is, die enkele maanden voor haar zestiende verjaardag bezweek in Bergen-Belsen, een paar dagen na haar drie jaar oudere zuster Margot.

De tekst gaat hieronder verder.

Duitse productie

Op Netflix valt momenteel Das Tagebuch der Anne Frank te streamen. De eerste Duitse productie over Anne Frank en haar dagboek. Een film die geheel tegen mijn verwachtingen in toch weer een nieuwe dimensie aan Anne weet toe te voegen. Eerdere films hadden nogal de neiging om Anne te portretteren als een getergde en dappere heldin en pril literair talent. De neiging om haar persoon als slachtoffer van de gruwelijkste misdaad in de geschiedenis van de mensheid op te hemelen, is misschien begrijpelijk – mede ingegeven door wat het publiek volgens de makers wil zien – maar verheft haar wel tot een personage van mythische proporties.

De tekst gaat hieronder verder.

Het Achterhuis

Cynisch genoeg zou je zelfs kunnen spreken van geslaagde propaganda, die van Anne Frank een flink verdienmodel heeft gemaakt. Haar vader Otto Frank, van de acht onderduikers in Het Achterhuis, de enige die de oorlog zou overleven schijnt daar behoorlijk de hand in te hebben gehad. Zo ging hij uit dramaturgische overwegingen akkoord met bepaalde aanpassingen en vooral toevoegingen in scenario’s die maar weinig met de realiteit van doen hebben. Zijn stiefdochter heeft wel eens opgemerkt dat vader Frank voor haar gevoel niet altijd even zorgvuldig met Annes nagedachtenis is omgegaan. Daarentegen moet ook gezegd worden dat historica Annie Romein-Verschoor in het voorwoord van de eerste editie van Het Achterhuis in 1947 al opmerkte dat zij het niet het werk van een wonderkind vond. Mogelijk beschouwde zij Anne zoals zij ook gezien zou moeten worden. Een gewoon meisje dat wel eens gecorrigeerd moest worden, volop aan het puberen en bij vlagen onuitstaanbaar was.

Zelfs de arrestatie van de onderduikers wordt zonder al te veel effectbejag, bijna op het waardige af in beeld gebracht

Zoals zoveel meisjes van haar leeftijd, ware het niet dat zij haar puberteit moest beleven in een paar piepkleine kamertjes, waar zij met zeven andere mensen in opgesloten zat. Van even naar buiten gaan was geen sprake, zelfs de ramen mochten niet open. Al was Anne dan misschien geen wonderkind pur sang, de manier waarop zij haar innerlijk gevoelsleven deelde met haar denkbeeldige dagboekvriendin Kitty verraadt wel een sluimerend schrijverschap, dat helaas nooit tot volle bloei mocht komen.

De tekst gaat hieronder verder.

Lea van Acken

Het is deze Anne, die actrice Lea van Acken op ingetogen wijze vertolkt. Nergens probeert zij opzichtig naar de sympathie van de kijker te hengelen. Sowieso is deze film vergeleken bij vele andere bewerkingen een vrij subtiele interpretatie. Zelfs de arrestatie van de onderduikers wordt zonder al te veel effectbejag, bijna op het waardige af in beeld gebracht. Aan de hand van passages uit haar dagboek worden Annes worstelingen met haar lot welhaast claustrofobisch gevisualiseerd. De camera zit dicht op de acteurs, wat bij de kijker een gevoel van onontkoombare benauwdheid bewerkstelligt.

Andere personages

De makers hebben er duidelijk voor gekozen met name in Annes hoofd te kruipen. Ook de personages van Margot, Edith en Otto Frank en Peter van Daan, waar Anne gaandeweg diepere gevoelens voor ontwikkelt, krijgen het nodige reliëf, maar meneer en mevrouw Van Daan en Frits Dussel blijven wat op afstand. Dat is een keuze die te verdedigen valt, want daarmee trapt deze film niet in de valkuil die veel andere producties niet wisten te ontwijken en daardoor veelal neigden naar een soort soap opera.
Acteur Ulrich Noethen, die de rol van Annes vader Otto speelt, vertolkte tot twee keer toe Heinrich Himmler, onder meer in de bejubelde film Der Untergang, over de laatste dagen van Hitler in de Berlijnse bunker. Voornaamste reden: de fysieke gelijkenis tussen Noethen en Himmler.

Das Tagebuch der Anne Frank is een mooie film, die Anne veel meer laat zien als de mens die zij werkelijk was. Wie deze rolprent wil streamen, moet snel zijn. Dat kan namelijk nog tot en met 15 mei op Netflix.